مقدمه
آیا تازه وارد دنیای لینوکس شدید و دنبال یادگیری سریع و ساده دستورات کاربردی لینوکس هستید؟ یا شاید مدتیه با لینوکس کار میکنید و میخواید یه مرور کلی و منظم داشته باشید؟
در این مقاله آموزش مهندسی داده قصد داریم بهصورت کامل و با زبانی ساده، دستورات پرکاربرد لینوکس رو به همراه توضیح و مثال عملی آموزش بدیم.
در ادامه مباحث Data Engineering اگر می خواهید در این حوزه فعالیت داشته باشید دانستن دستورات پایه ای لینوکس خیلی مهم و ضروری هستش.
اگر می خواهید در با مفهوم Docker در بخش Data Engineering بیشتر آشنا بشید، نوشته زیر را مطالعه کنید:
در این نوشته شما می خوانید
مدیریت فایلها و دایرکتوریها در لینوکس
در لینوکس، بیشتر کارها از طریق ترمینال انجام میشه، مخصوصاً وقتی با سرور یا SSH کار میکنیم.
اینجا چند دستور مهم برای کار با فایل و پوشهها رو یاد میگیری:
| دستور | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| ls | لیست گرفتن از فایلها | ls /home/user |
| cd | رفتن به یک مسیر خاص | cd /var/log |
| pwd | دیدن مسیر فعلی | pwd |
| mkdir | ساخت پوشه | mkdir new_folder |
| rm | حذف فایل یا پوشه | rm -r test/ |
| cp | کپی کردن فایل | cp a.txt /tmp/ |
| mv | جابجا یا تغییر نام فایل | mv old.txt new.txt |
| cat | نمایش محتوای فایل | cat file.txt |
🔹 نکته: دستور
rm -rfبسیار خطرناک است و میتونه کل سیستم رو حذف کنه. همیشه با دقت ازش استفاده کن.
مشاهده وضعیت سیستم و مدیریت منابع
این بخش مخصوص بررسی وضعیت CPU، RAM، دیسک و فرآیندهای در حال اجراست:
| دستور | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| top | نمایش مصرف منابع | top |
| htop | نسخه گرافیکی top | htop |
| ps aux | مشاهده فرآیندها | ps aux |
| df -h | بررسی فضای دیسک | df -h |
| du -sh | نمایش حجم پوشه | du -sh /home/user |
| free -h | وضعیت حافظه رم | free -h |
| uptime | زمان روشن بودن سیستم | uptime |
دستورات مربوط به امنیت و دسترسی در لینوکس
امنیت فایلها و دسترسی کاربران بسیار مهمه، مخصوصاً روی سرور:
| دستور | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| chmod | تعیین سطح دسترسی | chmod 755 script.sh |
| chown | تغییر مالک فایل | chown user:group file.txt |
| passwd | تغییر رمز عبور | passwd |
| sudo | دسترسی root موقت | sudo apt update |
دستورات شبکه در لینوکس
برای بررسی اتصال به اینترنت، دانلود فایل و کار با سرورها، این دستورات خیلی به کارت میان:
| دستور | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| ping | تست اتصال | ping google.com |
| ip a | نمایش IP سیستم | ip a |
| wget | دانلود فایل | wget http://example.com/file.zip |
| curl | ارسال درخواست HTTP | curl https://api.example.com |
| ssh | اتصال به سرور | ssh user@192.168.1.10 |
| scp | انتقال فایل به سرور | scp file.txt user@host:/path/ |
نصب برنامه و پکیجها در لینوکس
بسته به توزیع لینوکس، از apt, yum یا dnf برای نصب برنامهها استفاده میکنیم:
روی Ubuntu/Debian:
sudo apt update
sudo apt install git
sudo apt remove nano
روی CentOS/RHEL:
sudo yum install httpd
sudo dnf install nginx
فشردهسازی و استخراج فایلها
برای بکاپ گرفتن یا فشردهسازی فایلها، این دستورات مفیدن:
| دستور | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| tar -czvf | ساخت فایل .tar.gz | tar -czvf backup.tar.gz folder/ |
| tar -xzvf | استخراج فایل tar.gz | tar -xzvf backup.tar.gz |
| gzip | فشردهسازی فایل تکی | gzip file.txt |
| unzip | استخراج فایل zip | unzip archive.zip |
جستجو در فایلها و مسیرها
برای پیدا کردن فایل یا متن خاص، از این دستورات استفاده میشه:
| دستور | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| find | جستجو در مسیر | find /home -name "*.log" |
| grep | جستجوی متن در فایل | grep "error" /var/log/syslog |
| locate | جستجوی سریع فایل (پس از updatedb) | locate passwd |
ابزارهای کاربردی و حرفهایتر
| دستور | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| echo | چاپ در ترمینال | echo "Hello World" |
| nano | ویرایش فایل متنی در ترمینال | nano myfile.txt |
| vim | ویرایشگر پیشرفته متنی | vim config.conf |
| history | نمایش دستورات قبلی | history |
| alias | ساخت میانبر برای دستورات | alias ll='ls -lah' |
سوالات متداول درباره دستورات کاربردی لینوکس
یادگیری دستورات لینوکس باعث میشود کاربران کنترل بیشتری بر سیستم خود داشته باشند، مخصوصاً در سرورها، محیطهای برنامهنویسی، امنیت اطلاعات، و کار با ابزارهای حرفهای.
ترمینال لینوکس برخلاف ظاهر سادهاش بسیار قدرتمند است و با آن میتوان به سرعت فایلها را مدیریت کرد، برنامه نصب یا حذف کرد، به سرورها متصل شد و حتی به بررسی مشکلات سیستم پرداخت.
همچنین اکثر ابزارهای تخصصی لینوکس فقط از طریق دستور اجرا میشوند، نه محیط گرافیکی.
تفاوت اصلی در این است که لینوکس بهشدت بر پایهی خط فرمان (Command Line) استوار است، در حالی که ویندوز بیشتر بر محیط گرافیکی (GUI) تکیه دارد.
در لینوکس تقریباً هر کاری را میتوان سریعتر و دقیقتر با دستورات انجام داد، از مدیریت فایلها گرفته تا بررسی منابع سیستم. علاوهبر این، دستورات لینوکس در سرورها، دستگاههای اینترنت اشیا (IoT)، و سیستمهای برنامهنویسی کاربرد بیشتری دارند.
به همین دلیل، کاربران لینوکس باید با خط فرمان آشنا باشند تا بتوانند بهرهوری بالاتری داشته باشند.
بله، برای استفاده از لینوکس نیاز نیست حتماً برنامهنویس باشید.
بسیاری از کارهایی که در لینوکس انجام میشود، مثل ساخت پوشه، جابهجایی فایلها، یا اتصال به اینترنت، با چند دستور ساده قابل انجام است.
البته آشنایی اولیه با مفاهیم پایه مثل مسیرها، کاربران، دسترسیها و تفاوت فایلها در لینوکس کمک میکند راحتتر و سریعتر با محیط کار کنید.
اما هیچ نیازی به نوشتن برنامههای پیچیده یا تسلط به زبانهای کدنویسی نیست، مخصوصاً برای استفادههای معمولی یا مدیریتی.
بیشتر دستورات پایه لینوکس در تمام توزیعها یکسان یا بسیار مشابهاند، زیرا همگی بر پایه هستهی لینوکس ساخته شدهاند.
دستوراتی مانند دیدن محتویات پوشه، جابهجایی فایل، یا مشاهده وضعیت سیستم در همه توزیعها یکسان کار میکنند.
تفاوتها معمولاً در ابزارهای نصب برنامهها، ساختار فایلها یا برخی تنظیمات سیستمی دیده میشود.
مثلاً در Ubuntu از دستور apt برای نصب استفاده میشود، ولی در CentOS از yum یا dnf. بهطور کلی اگر دستورات عمومی را یاد بگیرید، در هر توزیعی قابل استفاده هستند.
نتیجهگیری
اگر تازهوارد دنیای لینوکس هستید، این دستورات مثل چاقوی سوئیسی شما خواهند بود!
با تسلط بر این موارد، میتونید بیشتر کارهای مدیریتی سیستمعامل رو بدون نیاز به محیط گرافیکی انجام بدید.
سؤالی درباره این مقاله داری؟
اگر نکتهای در این مقاله برات مبهم بود یا خواستی بیشتر بدونی، همین حالا برام بنویس تا دقیق و صمیمی پاسخت رو بدم — مثل یه گفتوگوی واقعی 💬
برو به صفحه پرسش و پاسخ
دیدگاهتان را بنویسید